Η χώρα στη «φάκα» του χρέους

Η χώρα και ο λαός στη «φάκα» στο όνομα της «ελάφρυνσης» του χρέους

του Παύλου Δερμενάκη

Η

κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ που εκλέχτηκε με την εντολή του λαού, μεταξύ των άλλων και για «τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του δημόσιου χρέους» και σε αυτό το θέμα υλοποίησε, τη γνωστή για όλα τα μνημονιακά θέματα, τακτική της την παραδοσιακή «κωλοτούμπα». Σε όλη τη θητεία της από τον Γενάρη 2015 και μετά η λέξη «διαγραφή» για το χρέος έχει καταργηθεί από το λεξιλόγιο των «αριστερών» κυβερνητικών στελεχών. Συνεπώς, μοιραία μαζί με το 3ο μνημόνιο ήρθε και το θέμα του χρέους αφού τα μεγέθη του συνέχισαν να επιδεινώνονται δραματικά.

Το πρόβλημα του χρέους

Η Ελλάδα μπήκε στα μνημόνια το 2010 για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του δημόσιου χρέους. Το Ελληνικό δημόσιο χρέος (Κεντρική Κυβέρνηση) στις 30.06.2010, τη στιγμή της έναρξης των μνημονίων, ήταν 317 δισ. € και αντιστοιχούσε σε 140,2% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο δημοσίου χρέους του Υπουργείου Οικονομικών στις 31.03.2018 το χρέος ήταν 344 δισ. € και αντιστοιχούσε σε 186% του ΑΕΠ. Δηλαδή μετά α) από 3 μνημόνια που επέφεραν σε βάρος του λαού ένα μέσο ετήσιο σύνολο μέτρων 30 δισ. €, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και β) τη μερική διαγραφή χρέους 105 δισ. € (το γνωστό ως PSI του 2012), το χρέος βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο από εκεί που ξεκίνησε. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στη διάρκεια του 3ου μνημονίου το δημόσιο χρέος από 324 δισ. € στο τέλος 2014 (181% του ΑΕΠ), παρά τα πλεονάσματα των δύο τελευταίων ετών, ανέβηκε στα 344 δισ. € (186% του ΑΕΠ).

Συνεπώς το σύνολο της πολιτικής, που επιβλήθηκε από τους δανειστές και εφάρμοσαν πειθήνια όλες οι μνημονιακές Κυβερνήσεις, όχι μόνο δεν έλυσε το πρόβλημα αλλά το επιδείνωσε με δραματικό τρόπο. Εκτός όμως από την επιδείνωση του χρέους οι συνολικές συνέπειες στο λαό και την οικονομία είναι ολέθριες. Μείωση του ΑΕΠ σωρρευτικά κατά 25%. Μείωση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος (φτωχοποίηση) για το λαό κατά 40%, ενώ ακόμα δεν έχουμε δει τον «πάτο του βαρελιού»...

Οι διεθνείς εκτιμήσεις, ιδιαίτερα του ΔΝΤ, κάνουν λόγο για «εξαιρετικά μη βιώσιμο χρέος». Με βάση αυτή την εκτίμηση το ΔΝΤ ζητά, εδώ και δύο και πλέον χρόνια, γενναία μείωση του χρέους. Στον αντίποδα η Γερμανία, και κατ΄επέκταση η Γερμανοκρατούμενη ΕΕ, αρνείται τη διαγραφή μέρους του χρέους και αποδέχεται μερικώς, κάτω και από την πίεση του ΔΝΤ, μια σειρά από «ημίμετρα» που κάθε άλλο παρά λύνουν το πρόβλημα. Τα ημίμετρα αυτά έχουν επικρατήσει να λέγονται «μέτρα ελάφρυνσης» του χρέους. Υπό αυτές τις συνθήκες ουσιαστικά πλέον το ΔΝΤ είναι εκτός χρηματοδοτικού προγράμματος και μάλλον θα συνεχίσει ως «τεχνικός σύμβουλος», επειδή προφανώς σε όλες τους τις προβλέψεις «έπεσαν μέσα»... τρομάρα τους.

Η κυβέρνηση πέτυχε κάτι πρωτοφανές. Να υιοθετηθούν από την Ε.Ε. όλα τα σκληρά μέτρα που πρότεινε το ΔΝΤ χωρίς την μείωση του χρέους που έθετε ως προϋπόθεση. Πανηγυρίζει γιατί θριάμβευσε και η λογική Σόιμπλε και τα ακραία μέτρα του ΔΝΤ διατηρώντας το χρέος στα ύψη

Ο ρόλος της κυβέρνησης

Η κυβέρνηση Τσίπρα όλο αυτό το διάστημα περιορίστηκε στο ρόλο του θεατή των εξελίξεων και της αντίθεσης Γερμανίας – ΔΝΤ. Αντί να βάλει στο τραπέζι τη μόνη βιώσιμη λύση για το χρέος που είναι η διαγραφή, δέσμια και των άλλων υποχωρήσεων της, αποδέχθηκε το ρόλο του κομπάρσου και περιορίστηκε σε πρόσκαιρες συμμαχίες που οδήγησαν τελικά σε αδιέξοδο το χρέος και σε νέα μέτρα για το λαό. 

Χαρακτηριστικότερο στοιχείο η «συμμαχία» με το ΔΝΤ στο Α΄εξάμηνο 2017 στο όνομα της ελάφρυνσης του χρέους. Να θυμίσουμε μόνο την «απόλυτη ταύτιση» Τσίπρα – Λαγκάρντ για το χρέος στη συνάντησή τους το Μάιο 2017 στην Κίνα. Αυτές οι πρόσκαιρες, χωρίς σχεδιασμό «συμμαχίες» είχαν σαν αποτελέσματα την επιβολή νέων μέτρων σε βάρος του λαού μετά από την απαίτηση του ΔΝΤ το Μάιο 2017 και την μη επίλυση του θέματος του χρέους ούτε στο ελάχιστο τότε. Θυμίζουμε ότι α) η περικοπή των συντάξεων από 1/1/2019 κατά 18% (κατάργηση προσωπικής διαφοράς Νόμου «Κατρούγκαλου» που σημαίνει«εξοικονόμηση» πόρων 1% του ΑΕΠ, 1,8 δισ. €) και β) η μείωση του αφορολόγητου από 8.600 € σε 5.600 € από την 1/1/2020 ή και ενωρίτερα (άλλα 1,8 δισ. € μέτρα) ήταν απαιτήσεις του ΔΝΤ. Έγιναν δεκτές από την κυβέρνηση στο όνομα του χρέους και σήμερα, που αποχωρεί το ΔΝΤ από τη χρηματοδότηση, αφού δεν λύθηκε το χρέος, η Γερμανοκρατούμενη ΕΕ απαιτεί την εφαρμογή τους όπως περιγράφεται στην «Έκθεση συμμόρφωσης για το Ελληνικό Πρόγραμμα» της Κομισιόν της 20/6/2018 και στην έκθεση του ESM.!!! 

 

Οι νέες μεταμνημονιακές δεσμεύσεις

Η Ελλάδα, με όλα όσα έχει αποδεχτεί η παρούσα κυβέρνηση στην περίοδο του 3ου μνημονίο, είναι δεσμευμένη για:

• Πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ για την περίοδο 2019-2022 (περίπου 6,5 δισ. € με σημερινές αξίες) που θα πηγαίνουν στους δανειστές για την αποπληρωμή του χρέους.

• Πρωτογενή πλεονάσματα κατά μέσο όρο 2,2% για την περίοδο 2023-2060 (περίπου 4 δισ. € με σημερινές αξίες) που επίσης θα πηγαίνουν στους δανειστές για την αποπληρωμή του χρέους

• Συνολικά δηλαδή στην περίοδο 2019-2060 θα αφαιρεθούν πόροι τουλάχιστον 200 δισ. € και πλέον (σε σημερινές τιμές 174 δισ. €) από την Ελληνική οικονομία για τη χρηματοδότηση του χρέους. Φυσικά τα ποσά αυτά θα λείπουν από το επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης του λαού και την ανάπτυξη της οικονομίας...
• Συνεχή εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που έχουν συμφωνηθεί. Δηλαδή το μνημονιακό θεσμικό πλαίσιο θα συνεχίζει να υφίσταται και να εφαρμόζεται και ας μιλά η κυβέρνηση για «καθαρή έξοδο» και «μνημόνια τέλος».

• Αυξημένη εποπτεία μετά τη λήξη του 3ου μνημονίου. Συνεχή έλεγχο της χώρας ανά τρίμηνο και σύνδεση των επιδόσεων με τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Στην ουσία δηλαδή οι διαδικασίες αξιολόγησης και τα εκάστοτε προαπαιτούμενα θα συνεχίζουν να υπάρχουν και μετά το τέλος των μνημονίων για να εφαρμόζονται σταδιακά τα ελάχιστα μέτρα που λήφθηκαν για το χρέος.

Σκίτσο του Δημήτρη Γεωργοπάλη

Το πλαίσιο «ελάφρυνσης» του χρέους

Έναντι όλων αυτών των δεσμεύσεων και μετά από 2 χρόνια συζητήσεων για το θέμα του χρέους η κυβέρνηση «έκανε μία τρύπα στο νερό» όπως είχε χαρακτηρίσει το θέμα πέρσι τέτοιο καιρό ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στ. Κούλογλου. Το πλαίσιο που αποφάσισε στις 21/6/2018 το Eurogroup μετά από «μαραθώνια» συνεδρίαση περιλαμβάνει μέτρα που κινούνται αυστηρά στο πλαίσιο των αποφάσεων του Eurogroup Μαΐου 2016 και Ιουνίου 2017. Δηλαδή πρόκειται για μια «ξαναζεσταμένη σούπα» για πολλοστή φορά. Τα ειδικότερα μέτρα είναι:

• Αξιοποίηση των 15 δισ. € χρηματοδότησης από το 3ο μνημόνιο ως εξής: 9,6 δισ. € για το «μαξιλάρι» ασφαλείας διαθεσίμων και τα υπόλοιπα 5,4 δισ θα διατεθούν για τις ανάγκες εξυπηρέτησης δόσεων που λήγουν. Συνεπώς μετά τη μειωμένη δόση της 4ης αξιολόγησης (μόλις 15 δισ. έναντι της αντιπρότασης για 21,7 δισ. €) μένουν «στο ράφι» 25 δισ. € από το σύνολο των δανείων του 3ου μνημονίου. Με αυτά τα 9,6 δισ. € το «μαξιλάρι» για την «ασφαλή έξοδο» της Ελλάδας στις αγορές φτάνει τα 24,1 δισ. € αφού προστίθενται τα υπόλοιπα από εκδόσεις ομολόγων, repos, διαθέσιμα φορέων και πλεονάσματα.

• Κατάργηση της προσαύξησης του επιτοκίου (περιθώριο επιτοκίου) στο μέλλον από τα δάνεια του 2ου μνημονίου, που σχετίζεται με την επαναγορά χρέους. Πρόκειται για καταχρηστικό όρο σε βάρος του ελληνικού δημοσίου που ενσωματώθηκε στη σύμβαση και σήμερα αποφασίζουν οι δανειστές να μείνει ανενεργός.

• Χρήση των κερδών από τα χαρτοφυλάκια ANFA και SMP. Πρόκειται για τα κέρδη από τα ομόλογα ελληνικού δημοσίου που αγοράστηκαν την περίοδο 2010 – 2011 από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες σε εξευτελιστικές τιμές, πολύ χαμηλότερες από την ονομαστική τους αξία στην οποία αποπληρώνονται από το Ελληνικό δημόσιο κατά τη λήξη τους. Τα κέρδη τους μόνο για την περίοδο 2012-2016 ανήλθαν σε 7,8 δισ. €. Η συμφωνία του 2012 προέβλεπε την επιστροφή αυτών των κερδών στην Ελλάδα αλλά αυτό έγινε μόνο μία φορά το 2013 με την επιστροφή περίπου 2 δισ. €. Τα κέρδη αυτά ξαναποφάσισαν να επιστρέφονται στην Ελλάδα σε δύο ισόποσες δόσεις κάθε χρόνο, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο, από το 2018 μέχρι τον Ιούνιο του 2022 μέσω του ειδικού λογαριασμού του ESM και θα χρησιμοποιηθούν για να μειώσουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες. Δηλαδή μια λογική απόφαση του 2012 που δεν υλοποιήθηκε με ευθύνη των ελληνικών κυβερνήσεων, κύρια της παρούσας, υπέρ της Ελλάδας σήμερα «ξαναζεστένεται» ως ελάφρυνση υπέρ του δημόσιου χρέους στα μεσοπρόθεσμα μέτρα.

• Πρόσθετη παράταση της περιόδου χάριτος για τα δάνεια του EFSF (3ο μνημόνιο) κατά 10 χρόνια και επιμήκυνση της μέσης διάρκειας λήξης κατά 10 χρόνια. Δηλαδή οι αποπληρωμές για τα συγκεκριμένα δάνεια θα ξεκινήσουν από 2033.

Το ελληνικό δημόσιο χρέος στις 30/06/2010 ήταν 317 δισ. ευρώ και αντιστοιχούσε σε 140,2% του ΑΕΠ. Οκτώ χρόνια μετά, με την εφαρμογή των μνημονίων, έφθασε στα 344 δισ. ευρώ και αντιστοιχεί σε 186% του ΑΕΠ. «Δίκαια» αλληλοσυγχαίρονται κυβέρνηση και δανειστές

Τι δεν έγινε αν και ήταν υπό συζήτηση

• Δεν έγινε καμία συζήτηση για σταθερό επιτόκιο των μνημονιακών δανείων. Υπήρχαν συζητήσεις στο παρελθόν για τη χρήση παραγώγων από τον EFSF ώστε να παραμείνει σταθερό το επιτόκιο στο 1% μέχρι τη λήξη, έναντι κυμαινόμενου που ισχύει σήμερα σύμφωνα με τις συμβάσεις. Αυτό δεν έγινε συνεπώς η χώρα είναι πλέον εκτεθειμένη στην διαδικασία αύξησης των επιτοκίων του ευρώ, που προβλέπεται να ξεκινήσει από τον επόμενο χρόνο το αργότερο.

• Δεν έγινε καμία συζήτηση για το περίφημο Γαλλικό σχέδιο σύνδεσης των δόσεων αποπληρωμής των δανείων με τη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Αυτό «ξεχάστηκε» κατ΄εντολή προφανώς της Γερμανίας και από τους Γάλλους που το πρότειναν και από την ελληνική κυβέρνηση...

• Δεν έγινε συζήτηση για την προεξόφληση μέρους διμερών δανείων (GLF) που αρχίζουν να πληρώνονται από το 2020, 700 εκ. €, 2 δισ. € το 2021 και συνεχίζουν μέχρι το 2040.

Η ανεπάρκεια των μέτρων

Με βάση τα παραπάνω μέτρα και τα πλεονάσματα που προαναφέραμε, για τα οποία έχουμε δεσμευθεί, σύμφωνα με τους υπολογισμούς που έχουν κάνει τα επιτελεία των θεσμών (ας θυμηθούμε πόσο έξω έχουν πέσει από το 2010 σε όλους τους υπολογισμούς τους) εκτιμούν ότι α) οι χρηματοδοτικές ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους θα παραμείνουν κάτω του 15% του ΑΕΠ έως το 2030 και κάτω από το 20% από εκεί και μετά και β) το ελληνικό δημόσιο χρέος θα είναι σε «τροχιά» μείωσης. Φυσικά με αυτές τις εκτιμήσεις δεν συμφωνεί το ΔΝΤ που θεωρεί τα παραπάνω μέτρα ανεπαρκή.

Η κα Λαγκάρντ σημείωσε ότι δεν έχει επιφυλάξεις μεσοπρόθεσμα (μέχρι δηλαδή το 2030 αφού μεταφέρθηκαν οι δόσεις) ως προς τη βιωσιμότητα του χρέους αλλά διατηρεί επιφυλάξεις για τις προοπτικές του ελληνικού χρέους μακροπρόθεσμα. Σημειώνουμε ότι το ΔΝΤ με την έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους το Φλεβάρη 2017 έδωσε στη δημοσιότητα κάποια σοκαριστικά νούμερα για την εξέλιξη του χρέους. Με τα τότε δεδομένα, που δεν έχουν αλλάξει σημαντικά, το 2060 το χρέος θα αντιστοιχεί στο 275% του ΑΕΠ από 170% που προβλέπεται 2020. Επίσης οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους (τόκοι και χρεολύσια) από 15% που προβλέπεται να είναι ως το 2024 και 33% μετά και ως το 2040 θα εκτιναχτούν στο 62% το 2060!!!.

Με τις παραπάνω αποφάσεις του Eurogroup υλοποιείται, ικανοποιείται η Γερμανική προσέγγιση που έβλεπε παρεμβάσεις μόνο μεσοπρόθεσμα μέχρι την αρχή της δεκαετίας του 2030. Μετά από την υλοποίηση των παραπάνω και την πλήρη συμμόρφωση της Ελλάδας στο μνημονιακό πλαίσιο μέχρι το 2030 θα γίνει μετά νέα ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους από τους θεσμούς και με βάση αυτή θα αποφασιστεί τότε από το Eurogroup αν χρειάζονται περαιτέρω μέτρα ελάφρυνσης.

Το μέγεθος της αποτυχίας της κυβέρνησης να έχει κάτι θετικό στο θέμα του χρέους αποτυπώνεται από διάφορους αναλυτές που μιλούν για ανεπάρκεια των μέτρων τόσο όσον αφορά την «εκλογίκευση» του χρέους όσο και τις δυσοίωνες αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας, με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σχετικών αναφορών ο γνωστός δημοσιογράφος των Financial Times Peter Spiegel που αναφέρει «είμαι αρκετά μεγάλος για να θυμάμαι όταν (το Νοέμβριο του 2012) το Eurogroup είχε υποσχεθεί σημαντική ελάφρυνση χρέους η οποία θα οδηγούσε το ελληνικό χρέος σε ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από το 110% του ΑΕΠ μέχρι το 2022. Αξίζει να το θυμηθούμε αυτό μετά την αυτό-αποθέωση που λαμβάνει χώρα σήμερα το πρωί σε Αθήνα και Βρυξέλλες» και συνεχίζει «με βάση τα στοιχεία της Κομισιόν, τώρα το χρέος διαμορφώνεται στο 177,8% του ΑΕΠ. Αυτή η νέα συμφωνία για την ελάφρυνση του χρέους δεν μας φέρνει καθόλου κοντά στο 110% μέχρι το 2022».

Η κυβέρνηση αφού πήρε ένα ακόμα διαζύγιο με τις απόψεις της αριστεράς, όσον αφορά τη διαγραφή του χρέους, προσαρμόστηκε ως καθαρά συστημική πολιτική δύναμη στις απαιτήσεις των δανειστών. Μετά από δύο και μισό χρόνια συζητήσεων και αναβολών για το θέμα του ελληνικού χρέους ελήφθη τελικά μία απόφαση που μπορεί να θεωρηθεί ως «μη απόφαση».

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν είναι ανεπαρκέστατα σε σχέση με τις ανάγκες ρύθμισης του χρέους και παράλληλα η χώρα, ο λαός έχουν δεσμευθεί στην υλοποίηση ενός προγράμματος μέχρι το 2060 που είναι ολέθριο. Και όλα αυτά με την υπογραφή της «κυβέρνησης της αριστεράς». 

Δημοσίευση: Εφημερίδα "Δρόμος της Αριστεράς" Φύλλο 413, 23/06/2018

Πηγή: Η χώρα στη «φάκα» του χρέους | Δρόμος της Αριστεράς