Μισθοί και συνθήκες εργασίας σε περιβάλλον ζούγκλας

του Παύλου Δερμενάκη

1. Επικοινωνιακά παιχνίδια και πραγματικότητα

Η κυβέρνηση στο επικοινωνιακό της παιχνίδι, με στόχο την καλή της εικόνα στην κοινωνία, παρουσιάζει σε διάφορες εκδοχές το δικό της success story. Ένας από τους προνομιακούς, κατά την κυβέρνηση, τομείς για μαζική προπαγάνδα είναι ο τομέας των εργασιακών. Κάθε μήνα έχουμε νεότερα στοιχεία που καταγράφουν μείωση της ανεργίας. Η μειωμένη καταγραφή της ανεργίας σε συνδυασμό με διάφορα άλλα στοιχεία όπως η οριακή αύξηση του ΑΕΠ, οι αυξημένες εισροές ξένου κεφαλαίου συμβάλλουν στη δημιουργία εικόνας περί της καλής πορείας της οικονομίας, των επενδύσεων, «είμαστε στη φάση της ανάπτυξης» κλπ. Το κλειδί για την αποκωδικοποίηση της πραγματικότητας είναι η αναζήτηση των ποιοτικών στοιχείων που την διαμορφώνουν. Στον τομέα της εργασίας η «θεοποίηση» του δείκτη απόλυτης καταγεγραμμένης ανεργίας δεν λέει και πολλά πράγματα όταν η μερική απασχόληση  αποτελεί πάνω από το 55% των νέων θέσεων εργασίας. Αντίθετα κρύβει επιμελώς αρνητικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας που διαμορφώνουν σταδιακά ένα άκρως αρνητικό περιβάλλον, αβεβαιότητας και υποβάθμισης.

Εξετάζοντας την περίοδο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, για την οποία έχουμε συγκρίσιμα στοιχεία σε θέματα εργασίας, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι όχι μόνο δεν βελτιώθηκε η κατάσταση αλλά αντίθετα έγινε αρκετά χειρότερη από πολλές πλευρές. Η χειροτέρευση καταγράφεται κατά κύριο λόγο σε δυο τομείς, Τις αμοιβές και τη χρονική διάρκεια της απασχόλησης (ολική ή μερική).

Την εξεταζόμενη περίοδο δεν είχαμε κυβερνητικές αποφάσεις, στο πλαίσιο των μνημονίων, για την μείωση μισθών. Όμως όπως αποδεικνύεται το πλαίσιο και οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην αγορά εργασίας, από την κυβερνητική πολιτική, λειτουργούν ως αυτόματος πιλότος για τη μείωση των μισθών, εκτός από τις παράπλευρες αρνητικές παρενέργειες πχ μη καταβολή αμοιβών.

2. Μειώσεις μισθών στην εποχή της κυβέρνησης της «αριστεράς»

Με βάση τα στοιχεία του ΕΦΚΑ, που καταγράφει πραγματικές αμοιβές λόγω των ασφαλιστικών εισφορών, ο μέσος μισθός στην περίοδο από το Μάιο 2014 έως και τον Μάιο 2017 μειώθηκε κατά 8,7%, από 1.011 ευρώ σε 927. Δηλαδή οι εργαζόμενοι σε μέσο επίπεδο έχασαν πάνω ένα ολόκληρο μηνιαίο μισθό (14 μισθοί, καθώς για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα ισχύουν ακόμα δώρα και επίδομα άδειας). Ειδικότερα δε στην περίοδο της «ανάπτυξης» του ΣΥΡΙΖΑ και της μείωσης της ανεργίας (1/2016 – 5/2017) ο μέσος μισθός μειώθηκε κατά  3,6% (35,5 ευρώ).

Εμβαθύνοντας στις πηγές της μείωσης των μισθών διαπιστώνουμε ότι οι μισθοί πλήρους απασχόλησης μειώθηκαν, στην ίδια περίοδο, κατά 5% έναντι μειώσεων 8,6% στους μισθούς μερικής απασχόλησης. Συνεπώς βγαίνει άμεσα το συμπέρασμα ότι εκτός από την πραγματική μείωση των μισθών και για τις δύο κατηγορίες εργαζόμενων υπάρχει και σημαντική επιδείνωση όσον αφορά την μορφή απασχόλησης, πλήρης ή μερική. Έτσι λοιπόν προκύπτει ότι με καθεστώς μερικής απασχόλησης εργάζεται το 30% των μισθωτών τον Μάϊο 2017 (έκτοτε προφανώς τα στοιχεία έχουν γίνει ακόμα χειρότερα, σύμφωνα με τις μηνιαίες στατιστικές απασχόλησης – ανεργίας ΕΡΓΑΝΗ) έναντι 25% τον Μάϊο 2014. Το αποτέλεσμα της μερικής απασχόλησης, οι 636.424 εργαζόμενοι να αμείβονται με μέσο μισθό, πριν τις κρατήσεις κοινωνικής ασφάλισης, 389,7 ευρώ!!! Είναι μια από τις κατηγορίες «εργαζόμενοι φτωχοί» που εργάζονται και αμείβονται με ποσά κάτω από το όριο φτώχειας που είναι 476 ευρώ και το ελάχιστο όριο διαβίωσης για ένα άτομο που είναι 618 ευρώ (καθαρό χωρίς φόρους και χωρίς δάνεια και ενοίκιο). Δηλαδή το 1/3 των μισθωτών ζουν συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης... αλλά η οικονομία πάει καλά, έχουμε «ανάπτυξη» και η ανεργία μειώνεται.

3. «Κανονικότητα» η μερική απασχόληση και η απλήρωτη εργασία

Στην περίοδο 5/2014 – 5/2017 η καταγεγραμμένη ανεργία μειώθηκε από 27,7% σε 21,7%. Η μείωση αυτή, όπως αποδείχθηκε παραπάνω, είναι ψεύτικη αφού συνοδεύεται με ραγδαία αύξηση της μερικής απασχόλησης και παράλληλη μείωση των αμοιβών των εργαζόμενων είτε είναι πλήρους είτε μερικής απασχόλησης. Συνεπώς η μείωση της ανεργίας πραγματοποιείται μέσω μέσω της διάθεσης μιας θέσης εργασίας σε περισσότερους από ένα μερικώς ή εκ περιτροπής εργαζόμενους.

Φυσικά οι παραπάνω αμοιβές ισχύουν στο βαθμό που καταβάλλονται. Δυστυχώς υπάρχει και μια ακόμα διάσταση του προβλήματος αμοιβή εργασίας. Το καθεστώς της εργασίας χωρίς αμοιβή. Η αμοιβή «θα» καταβληθεί στο μέλλον, όταν «διευκολύνεται» ο εργοδότης. Επί συνόλου μισθωτών 2,1 εκ. μισθωτών υπολογίζονται ότι 800.000 (40%) λαμβάνουν το μισθό τους με καθυστέρηση ή δεν λαμβάνουν καθόλου. Ο ένας μόνο μήνας καθυστέρησης είναι «κανονικότητα». Τα μεγέθη αυτά δείχνουν ότι η απλήρωτη εργασία αποτελεί πλέον καθεστώς. Η εφαρμογή του στην πράξη οδηγεί σε επιδιώξεις να θεσμοθετηθεί και επισήμως. Ήδη έχει υπογραφεί σύμβαση που προβλέπει, με την επίκληση της οικονομικής κρίσης,  την καταβολή της αμοιβής ανά τρίμηνο (!!!) και όχι μηνιαία. Ανεξάρτητα από την «τύχη» της εν λόγω σύμβασης (εταιρεία security) αποτελεί δείγμα των συνθηκών ζούγκλας που επικρατούν στην αγορά εργασίας. 

4. Οι Έλληνες εργαζόμενοι μισθολογικά στον «πάτο» της ΕΕ

Κάνοντας μια σύγκριση της Ελλάδας με τις λοιπές χώρες της ΕΕ η εικόνα που προκύπτει είναι ότι βρισκόμαστε στον «πάτο», με τάσεις επιδείνωσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat ο μέσος μισθός στην Ελλάδα ήταν 684 ευρώ τον Ιανουάριο 2018.  Κάτω από τους Έλληνες μισθωτούς είναι μόνο η Πορτογαλία (677 €) και οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Με τα ίδια στοιχεία της Eurostat προκύπτει ότι στην περίοδο 2010 – 2017 ο μέσος μισθός (πριν από φόρους) στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 20,8% (!!!). Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που σημειώθηκε μείωση μισθών σε σύγκριση με  όλες τις υπόλοιπες χώρες. Ακόμα και για αυτές που ήταν σε «μνημονιακό» καθεστώς καταγράφηκαν αυξήσεις: Πορτογαλία 22,1%, Ισπανία 16,2%, Ιρλανδία 10,4% (για την Κύπρο δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία).

4. Γελοιότητες των κυβερνητικών στελεχών για την αγορά εργασίας

Σε όλα αυτά τα αρνητικά οφείλουμε να σημειώσουμε και την πρόσφατη πρόταση του ΣΕΒ, για κατάργηση του κατώτατου μισθού, κάτω από τον πιο εύηχο επικοινωνιακά  τίτλο «αποσύνδεση του κατώτατου μισθού από τους μισθούς που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις» Φυσικά αυτό ακολουθεί την αντίστοιχη επικοινωνιακή πολιτική της κυβέρνησης για σταδιακές αυξήσεις, υπό προϋποθέσεις, στον κατώτατο μισθό μετά τη λήξη του παρόντος μνημονίου.  Ανεξάρτητα από τα επικοινωνιακά αυτά παιχνίδια η εργαζόμενοι βιώνουν την πραγματικότητα της εργασιακής ζούγκλας. Αυτά τα κυβερνητικά παιχνίδια οφείλουμε να τα κατανοούμε με οδηγό την διαφορά μεταξύ των λόγων και των έργων της παρούσας κυβέρνησης. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, για τα εργασιακά, η επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ που διακήρυττε ότι έχει δρομολογήσει στο πρώτο εξάμηνο της θητείας της. Αντί γι΄ αυτό και τα άλλα που υποσχόταν τότε μας προέκυψε τρίτο μνημόνιο και τα αποτελέσματα που περιγράψαμε παραπάνω. Μετά τον Αύγουστο 2018 ο βαθμός δυνατοτήτων της κυβέρνησης για να υλοποιήσει μια τέτοια εξαγγελία, σταδιακής αύξησης του κατώτατου μισθού, θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες με κυριότερους: το άμεσο βαθμό της επιτροπείας από τους δανειστές και τον έμμεσο, αλλά αυτόματο, από τις αγορές, με τις καθημερινές πιέσεις στις τιμές των ομολόγων και άρα του επιτοκίου δανεισμού από αυτές.

Την περίοδο της κυβέρνησης της  «αριστεράς»  αντί να υπάρξουν συνθήκες βελτίωσης στην αγορά εργασίας συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Σε μια ασύδοτη αγορά, χωρίς ελέγχους και χωρίς ασφαλιστικές δικλείδες για την υπεράσπιση των εργαζόμενων, λειτουργούν οι κανόνες της ζούγκλας, «ο θάνατός σου η ζωή μου». Μειώνονται συνεχώς οι μισθοί και ενισχύεται η «ευελιξία» σε όλες τις μορφές της (μερική απασχόληση, απλήρωτη εργασία, απολύσεις για εναλλαγή προσωπικού κ.α.), σύμφωνα με τις επιδιώξεις των εργοδοτών. Σε αυτές τις συνθήκες καταντούν γελοιότητες οι απόψεις των κυβερνητικών στελεχών στην προσπάθειά τους να μειώσουν τις συνέπειες των όσων καθημερινά βιώνουν οι εργαζόμενοι.  Σε αυτή τη λογική ο ταξικά μεροληπτικός Ευκλείδης Τσακαλώτος εξισώνει τη μείωση στους μισθούς «με ένα καφέ» και ο Γιάννης Μπαλάφας θεωρεί «μικροπράγματα» τις μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις.  Για αυτά και για τόσα άλλα από τα «έργα» τους θα πάρουν απάντηση στην ώρα τους και κυρίως μετά την κυβερνητική τους θητεία όταν θα αναζητούν και πάλι το «ρόλο» τους σαν αγωνιζόμενη αντιπολίτευση, γιατί το ως αριστερά οφείλουν να το ξεχάσουν...

Δημοσίευση: Εφημερίδα "Δρόμος της Αριστεράς" Φύλλο 397, 07/3/2018

Πηγή: Μισθοί και συνθήκες εργασίας σε περιβάλλον ζούγκλας | Δρόμος της Αριστεράς